Niezależnie od prowadzonej formy działalności gospodarczej (spółki, stowarzyszenia, fundacji, spółdzielni czy innej formy organizacyjnej) przepisy prawa przewidują odpowiedzialność członków zarządu za działanie lub zaniechanie sprzeczne z prawem. Odpowiedzialność ta uregulowana jest w przepisach prawnych wynikających z kodeksu spółek handlowych, prawa upadłościowego i naprawczego, kodeksu cywilnego, Ordynacji podatkowej, kodeksu karnego, a także ustaw obejmujących określone formy działalności jak np. prawo spółdzielcze, ustawa o fundacjach, ustawa o stowarzyszeniach i szeregu innych.
W spółce z o.o. i w spółce akcyjnej członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki. Przy wykonywaniu swoich obowiązków powinni dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. Osoby te nie ponoszą odpowiedzialności, jeżeli nie ponoszą winy za powstałą szkodę. Powództwo o naprawienie szkody spółce może wytoczyć sama spółka, a jeżeli tego nie uczyni, po upływie roku także każdy wspólnik. Natomiast, w spółce akcyjnej odpowiednio akcjonariusz lub osoba, której służy inny tytuł uczestnictwa w zyskach lub w podziale majątku.
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, a więc wierzyciele będą mogli dochodzić swoich roszczeń z majątku prywatnego członków zarządu. Członek zarządu spółki z o.o. może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że:
we właściwym momencie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub
w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, lub że
niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, lub że
pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Ponadto, członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest przeciwko spółce egzekucja przez wprowadzenie zarządu przymusowego albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia ww. egzekucji.
Należy mieć również na uwadze, że przepisy kodeksu spółek handlowych nie naruszają praw wspólników, akcjonariuszy oraz osób trzecich do dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych, opartych na przepisach kodeksu cywilnego. Jeżeli więc członek zarządu wyrządził osobie trzeciej szkodę będzie zobowiązany do jej naprawienia. Ponadto, będzie zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie będzie ponosił odpowiedzialności.
Odpowiedzialność członka zarządu spółdzielni wobec spółdzielni zachodzi w przypadku szkody wyrządzonej działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółdzielni, chyba że nie ponosi on winy. Członków zarządu spółdzielni nie dotyczy odpowiedzialność za zobowiązania spółdzielni, jak to ma miejsce przy spółkach kapitałowych. Odmiennie niż w przypadku spółek nie ma również zastosowania zawodowy charakter prowadzenia działalności, niemniej jednak członkowie zarządu powinni dochować staranności wynikłej z powierzonej funkcji. Członek zarządu, któremu została przypisana wina zobowiązany jest do naprawienia szkody, a także do pokrycia straty wynikającej z utraconych korzyści. Odpowiedzialność taką ponoszą także członkowie zarządu fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji.
Od 2016 r. obowiązują nowe terminy dotyczące zgłoszenia upadłości. Do tej pory (przed 01.01.2016 r.) termin ten wynosił dwa tygodnie. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
Członkowie zarządu (a także reprezentujący spółkę prokurenci) ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w tym terminie, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie trzydziestu dni otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Odpowiedzialność ta dotyczy spółek z o.o., spółek akcyjnych, stowarzyszeń, fundacji, spółdzielni oraz innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.
Zgodnie z Ordynacją podatkową za zaległości podatkowe spółki, stowarzyszenia, fundacji, spółdzielni lub innej osoby prawnej członkowie zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli spełni określone w ustawie czynności, np. wykaże, że we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości albo wszczęto postępowanie układowe, bądź, że nie ponosi winy przy niezgłoszeniu wniosku. Członek zarządu może zwolnić się także z odpowiedzialności jeżeli wskaże mienie spółki, z którego będzie można zaspokoić zaległości podatkowe spółki w znacznej części.
Należy pamiętać, że członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność publicznoprawną już na etapie organizacji spółki, dotyczy to także byłego członka zarządu spółki w organizacji.
Na członkach zarządu albo na likwidatorze spoczywa obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość, a jeżeli obowiązek ten nie zostanie spełniony pomimo zaistnienia określonych w przepisach warunków osoby te mogą podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Ponadto, prawo upadłościowe i naprawcze wskazuje dalsze restrykcje w tym zakresie w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu na okres od jednego do dziesięciu lat. Ustawa szczegółowo wskazuje dalsze przesłanki odpowiedzialności i precyzuje okoliczności, w których zachodzi taka odpowiedzialność. Odpowiedzialność karną członków zarządu wskazuje również kodeks karny stanowiąc, że kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Kodeks szczegółowo określa sytuacje odpowiedzialności karnej dla członków zarządu za określone działania na szkodę wierzycieli.
Dodatkowej odpowiedzialności podlega członek zarządu spółdzielni, który:
Stan prawny: 01.01.2016 r.
Radca prawny Wrocław – potrzebujesz porady lub pomocy radcy prawnego? Skontaktuj się z nami!
662 920 980
kancelaria@securum.pl