Każdy przedsiębiorca zawierający umowę z drugim przedsiębiorcą, liczy na terminowe i nie wadliwe dostarczenie towaru lub usługi. Natomiast, z drugiej strony na zgodną z postanowieniami umowy zapłatę. Jednak z różnych przyczyn, czasem dochodzi do sytuacji, w których jeden z kontrahentów nie wywiązuje się z postanowień umowy. Aby skutecznie zabezpieczyć swój interes na taką właśnie okoliczność, można skorzystać z dodatkowego zastrzeżenia umownego, jakim jest kara umowna.
Kara umowna polega na tym, iż strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej art. 483 k.p.c.). Należy przy tym pamiętać, że kara umowna może zabezpieczać jedynie świadczenie o charakterze niepieniężnym (świadczenia o charterze pieniężnym zabezpiecza instytucja odsetek ustawowych).
Kara umowna jest swoistym odszkodowaniem za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Gdyż należy się tylko wtedy, gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność za niewywiązanie się z postanowień umowy. Oznacza to, że kara umowna nie będzie należała się wierzycielowi, jeżeli do niewykonania lub nieprawidłowego wykonania umowy doszło w wyniku okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Taką okolicznością mogą być np. złe warunki pogodowe uniemożliwiające pracę.
W obrocie gospodarczym kara umowna pełni zarówno funkcje stymulacyjną jak i represyjną. Służy realnemu wykonaniu postanowień umowy – motywuje do wykonania umowy poprzez realną sankcję, której kontrahent będzie chciał uniknąć wykonując swoje zobowiązania. Powoduje, że dłużnik ma świadomość konsekwencji, jakie poniesie na skutek nie wywiązania się z postanowień umowy.
Co do zasady, kara umowna stanowi automatyczną i uproszczoną sankcję niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez dłużnika. Należy się wierzycielowi w zastrzeżonej w umowie wysokości bez względu na wysokość poniesionej przez niego szkody. Dzięki temu na wierzycielu nie ciąży obowiązek udowadniania wysokość powstałej szkody, co zwłaszcza w zakresie utraconych korzyści bywa trudne.
Zgodnie z kodeksem cywilnym oraz wyrażoną w nim zasadą swobody umów, kara umowna może być zastrzeżona, w każdej umowie zarówno nazwanej jak i nienazwanej. Zarówno w umowach starannego działania, jak i w umowach rezultatu. Należy przy tym pamiętać, że klauzulę z karą umowną mogą zawierać także rozmaite regulaminy oraz ogólne warunki umów, które dość często funkcjonują w obrocie prawnym, a dość łatwo są bagatelizowane i nie zostają przeczytane przed zawarciem umowy.
Treść postanowień umownych dotyczących kary umownej powinna w precyzyjny sposób wskazywać podstawę naliczenia kary umownej oraz jej wysokość. W przeciwnym wypadku dłużnik będzie mógł próbować się od niej uchylić. Podstawą naliczenia kary umownej może być np. nienależyte wykonanie umowy lub jednego ze świadczeń, do których dłużnik jest zobowiązany, wadliwość przedmiotu świadczenia, opóźnienie lub zwłoka w realizacji świadczenia. Natomiast, jeżeli chodzi o stopień dokładności oznaczenia tych naruszeń to może on być różny – od ogólnego wskazania zwłoki dłużnika, aż po enumeratywne wyliczenie konkretnych uchybień.
Definicja kodeksowa kary umownej podaje, że powinna być ona zastrzeżona określoną sumą. Oznacza to, że najlepiej aby kara umowna była konkretną sumą pieniężną z góry określoną wartością nominalną (np. 10 000 zł). Jednak doktryna i orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza możliwość określenia wysokości kary umownej w części ułamkowej/procentowej. Polegającej na wskazaniu relacji kary do wartości świadczenia głównego np. 2%. Wysokość kary umownej określonej procentowo powinna być możliwa do obliczenia w momencie zawierania umowy. Oznacza to, że nie może być ona uzależniona od przyszłej nieznanej kwoty.
Zgodnie z kodeksem cywilnym dłużnik może wnioskować o obniżenie kary umownej w dwóch przypadkach. Mianowicie, gdy jest ona rażąco wygórowana, w porównaniu z poniesioną szkodą lub gdy w znacznej części wykonał zobowiązanie. Ciężar udowodnienia okoliczności dających podstawę do miarkowania kary umownej spoczywa na dłużniku. W związku z tym, że prawidłowe zastrzeżenia kary umownej mogą przysparzać wiele problemów, warto omówić je z adwokatem lub radcą prawnym. W przeciwnym wypadku źle skonstruowane postanowienia mogą prowadzić do łatwego ich zakwestionowania przed sądem – w całości lub w części.
Radca prawny Wrocław – potrzebujesz porady lub pomocy radcy prawnego? Skontaktuj się z nami!
662 920 980
kancelaria@securum.pl